Ogromne tempo życia, gonitwa za odpowiednim statusem społecznym, ciągle rosnące wymagania sprawiają, że ludzie czasem nie wytrzymują presji. Poczucie bezsilności prowadzi wówczas do różnego rodzaju uzależnień, które stają się szkodliwe nie tylko dla samego uzależnionego, ale także dla jego relacji. Czy związek z osobą uzależnioną ma szansę przetrwać?
Spis treści
Z artykułu dowiesz się:
- dlaczego ludzie popadają w uzależnienia?
- jak związek z osobą uzależnioną wpływa na relację partnerską?
- gdzie szukać pomocy będąc w związku z osobą uzależnioną?
- czy warto walczyć o miłość?
Gdyby ktoś znalazł niezawodny sposób na bezproblemowe i szczęśliwe życie, z pewnością cały świat by go ozłocił. Niestety, każdy człowiek (i każdy związek) spotyka na swojej drodze trudności, z którymi przychodzi mu się mierzyć. Jednymi z nich są właśnie uzależnienia…
Uzależnienia – przyczyny problemu
Alkohol, narkotyki, hazard lub seks to bardzo częste, ale też nie jedyne formy uzależnień. Według znanych psychoterapeutów specjalizujących się w dziedzinie uzależnień tj. A. Dodziuk i L. Kaplera
“Zachowanie można uznać za nałogowe, jeżeli człowiek je powtarza, mimo że wie, że przynosi szkody samemu sobie lub innym. Nałogiem zatem staje się nawyk, który przeszkadza, ogranicza, niszczy, a jednak nie sposób się z nim rozstać; przyzwyczajenie, które mimo postanowień o zaprzestaniu nie daje się zmniejszyć, ani wykorzenić”.
Do głównych cech nałogowych zachowań należy zaliczyć:
- przymus wykonywania,
- sztywny schemat postępowania,
- system przekonań utrwalający nałogowe zachowanie,
- niepowodzenia przy próbach samodzielnej zmiany,
- wzrost tolerancji,
- stale rosnące koszty zachowania,
- objawy odstawienia,
- realne korzyści.
Charakterystyczną cechą uzależnień jest to, że nałóg wyzwala w człowieku niesamowicie silne napięcie przed którym ciężko się obronić. W momencie, gdy pozwoli się na realizację zakazanego pragnienia pojawia się chwilowa ulga, po której występuje zwykle złość, wstyd lub dręczące poczucie winy.
Wtedy zwykle też pojawiają się pewne postanowienia, co do zmiany postępowania i porzucenia szkodliwych zachowań. Jednak bez odpowiedniej pomocy i rzeczywistej woli jest to tylko tymczasowy pomysł, który ma zamaskować dręczące wyrzuty sumienia.
Niektóre formy uzależnień np. pracoholizm, zakupoholizm, uzależnienie od internetu nie budzą w ludziach dużego niepokoju i często są bagatelizowane, o tyle inne np. alkoholizm czy uzależnienie od substancji odurzających stają się problemem, który wywiera ogromny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne osoby uzależnionej. Nie da się też pominąć ich szkodliwego wpływu na związek.
Trudno jest jednoznacznie wskazać, co stanowi główną przyczynę powstawania uzależnień. Można jednak z całą pewnością stwierdzić, że odpowiadają za nie przede wszystkim: czynniki społeczne, duchowe i biologiczne.
Społeczne czynniki uzależnień
Bardzo często to czynniki środowiskowe sprzyjają uleganiu nałogom. Autorka wielu publikacji z zakresu uzależnień dr hab. M. Ryś wskazuje, że
,,Sięgnięcie po substancje uzależniające poprzedza często niska samoocena ukształtowana poprzez doświadczenie różnego rodzaju przemocy, nadużyć, zaniedbań, trudności, lęków społecznych i poczucia winy, które są wywoływane, gdy dana osoba nie jest w stanie sprostać stawianym jej wymaganiom.
A zatem to środowisko rodzinne i najbliższe otoczenie często prowokuje sytuacje, które wpędzają osobę w uzależnienie. Wówczas nałóg staje się ucieczką, chwilowym oddechem od przytłaczającej rzeczywistości.
Czynniki duchowe
Uzależnienia dla niektórych osób to sposób na radzenie sobie z kryzysami. Stan wolności, który daje początkowo nałóg dla człowieka doświadczającego pustki, cierpienia, braku poczucia celu, stanowi swego rodzaju wyzwolenie. To właśnie w nim odnajduje złudny spokój, który pozwala mu oderwać się od przygnębiających myśli.
Biologiczne czynniki uzależnień
Zdarza się, że ludzie mają wrodzone lub nabyte niedobory endorfin, przez co człowiek staje się bardziej podatny na uzależnienia. Niektóre badania dowodzą także, że nadużywanie alkoholu często występuje u synów ojców uzależnionych, stąd też można przypuszczać, że dziedziczeniu podlegają pewne właściwości organizmu związane z metabolizmem alkoholu.
Wielu psychoterapeutów zajmujących się leczeniem uzależnień, zgodnie twierdzi, że niekiedy skłonności do popadania w nałogi są uwarunkowane genetycznie.
Niestety problem, z jakim zmagają się osoby uzależnione odbija się też na ich relacjach z bliskimi, a zwłaszcza na związku partnerskim.
Związek z osobą uzależnioną – wpływ na relację partnerską
Nałogi nie są wyłącznie problemem osoby uzależnionej, ale zazwyczaj też całego jej bliskiego otoczenia. Gdy uzależnienie pojawi się w rodzinie czy w związku często staje się głównym tematem i problemem wokół, którego skupia się uwagę.
Związek z osobą uzależnioną niejednokrotnie oznacza dla partnera stanie się współuzależnionym.
Jak to wygląda w praktyce? Partner osoby uzależnionej może stać się współuzależnionym w reakcji na stres spowodowany nałogiem ukochanego. Jeśli stres ma charakter przewlekły, może dojść do przeciążenia układu nerwowego.
Wówczas osoby współuzależnione mają tendencję do:
- silnego reagowania na problemy drugiej połówki,
- podporządkowywania się i poświęceń,
- nadmiernej uległości,
- unikania sytuacji konfliktowych,
- odczuwania lęku przed odrzuceniem,
- niskiej samooceny,
- braku pewności siebie i stłamszenia,
- opierania się na drugiej połówce i braku samodzielności.
Współuzależnieni są obsesyjnie skoncentrowani na tym, aby kontrolować partnera w jego trudnościach. Zapominają wówczas o sobie, o swoich potrzebach i aspiracjach, aby maksymalnie otoczyć opieką ukochanego.
Postrzegają siebie przez pryzmat osiągnięć w procesie pomocy uzależnionemu partnerowi. Gdy dochodzi do poprawy, poczucie wartości osoby współuzależnionej wzrasta, gdy zaś nie widać efektów dochodzi do spadku samooceny i obwiniania się.
Związek z uzależnionym – Ważne jest wsparcie
Oczywiście, nie jest tak, że związek z osobą uzależnioną jest całkowicie spisany na straty. Możliwe jest ocalenie relacji, o ile jest się w stanie poszukać pomocy u specjalistów, ustalić jasne i zdrowe granice z uzależnionym oraz zmienić charakter relacji w przypadku, gdy ma ona wyniszczające konsekwencje.
Bardzo często zdarza się, że to właśnie wsparcie kochającej osoby jest kluczowym czynnikiem do zmiany zachowania osoby uzależnionej. Szczerość, troska i miłość mogą stać się główną siłą napędową do walki z nałogiem.
Przede wszystkim, należy pamiętać, aby w odpowiednim momencie poszukać pomocy i wiedzieć, kiedy należy odpuścić dla własnego zdrowia.
Związek z osobą uzależnioną – gdzie szukać pomocy?
Z całą pewnością, skłonienie osoby uzależnionej do tego, by zajęła się swoim nałogiem nie jest łatwe. Przede wszystkim dlatego, że bardzo często nie dostrzega, że coś jest nie tak. Żyje w przeświadczeniu, że panuje nad sytuacją, a inni tylko się czepiają i wyolbrzymiają sytuację. Stąd też próby niesienia pomocy niejednokrotnie kończą się niepowodzeniem.
Problem jest o tyle trudny, że zgodnie z polskimi przepisami nie da się zmusić osoby uzależnionej do leczenia. Poza wyjątkami, w których została ona ubezwłasnowolniona lub leczenie zostało zalecone przez sąd.
Nie można jednak się poddawać, bo im wcześniej uda się zareagować, tym bardziej ograniczymy negatywne następstwa nałogu.
Przede wszystkim warto rozważyć w takiej sytuacji leczenie farmakologiczne i terapeutyczne. W zależności od stopnia nasilenia problemu można skorzystać z możliwości leczenia w ośrodkach terapeutycznych otwartych lub zamkniętych.
Na pewno dobrym krokiem w pierwszej kolejności jest zgłoszenie się do poradni leczenia uzależnień. To właśnie w tym miejscu zostanie przeprowadzony przez lekarza szczegółowy wywiad, po czym dojdzie do postawienia diagnozy i określenia dalszych kroków postępowania.
Być może będzie konieczna detoksykacja w warunkach szpitalnych, gdzie stosowane jest leczenie farmakologiczne łagodzące skutki odstawienne. A może wystarczy leczenie w poradni czy też ośrodku stacjonarnym. Każdy przypadek wymaga szczegółowego i indywidualnego podejścia.
Warto przy tym zauważyć, że leczenie w państwowej służbie zdrowia jest bezpłatne, zarówno dla osób posiadających ubezpieczenia i tych nieubezpieczonych. Tak więc dosłownie każdy może skorzystać z pomocy, bez względu na zasobność portfela.
Należy pamiętać, że nie tylko osoba uzależniona potrzebuje pomocy, ale także osoba znajdująca się z nią w bezpośredniej relacji. Jeśli związek z osobą uzależnioną staje się dużym obciążeniem psychicznym warto też zadbać o siebie i skorzystać z grup wsparcia lub poradnictwa rodzinnego.
Walczyć o miłość czy lepiej odpuścić?
Mówi się, że o miłość warto walczyć do samego końca. Czy w przypadku związku z osobą uzależnioną dalej można się posiłkować tą piękną ideą?
Na pewno silne, romantyczne uczucie będzie Cię trzymać przy ukochanej osobie i będziesz czuć naturalną potrzebę trwania przy niej w tych trudnościach. Poczucie odpowiedzialności i troska mogą pomóc wyciągnąć ukochanego z życiowego dołka i sprowadzić go na właściwe tory.
Uważaj jednak, nadmierne angażowanie się emocjonalne i stres z tym związany mogą Cię doprowadzić do współuzależnienia. Bądź zatem czujna i poszukaj pomocy, tak szybko jak to możliwe. Najlepiej od razu, aby zwiększyć swoje szanse i świadomie przejąć kontrolę nad tym problemem.
Nie będzie łatwo. To ogromne wyzwanie i próba dla związku. Niektórych rzeczy, które spowoduje nałóg nie da się cofnąć, a mogą mieć dotkliwe konsekwencje. Czy można zapomnieć o tych wszystkich przykrościach, których się doświadczy?
Zapomnieć pewnie się nie da, za to wybaczyć można. Pytanie: czy dasz radę?
Zastanów się, jakie rozwiązanie będzie dla Ciebie najlepsze. Musisz być świadoma tego, że nie chodzi tylko o zdrowie i dobro Twojego partnera. Chodzi też o Ciebie i o Twój stan psychiczny…
O miłość oczywiście warto walczyć, ale gdy czujesz, że sytuacja Cię wyniszcza od środka, to dla własnego dobra lepiej odpuścić.
Źródła:
- Lelonek-Kuleta B., Uzależnienia behawioralne na tle współczesnej wiedzy o uzależnieniach, Studia społeczne 12 (1), 2015
- Dodziuk A. i Kapler L., Nałogowy człowiek, Warszawa 2007.
- Ryszkowski A. i in., Objawy i skutki nadużywania alkoholu, „Journal of Clinical Healthcare”, nr 1, 2015.
- Majkowski W., Społeczny kontekst uzależnień, “Studia nad Rodziną”, nr 2, 1998
- Mellibruda J., Psychologiczne koncepcje mechanizmów uzależnienia, www.psychologia.edu.pl,
- Ryś M., Rodzinne uwarunkowania psychospołecznego funkcjonowania Dorosłych Dzieci Alkoholików, Warszawa: PWN, 2008
- Pstrąg D., Wybrane zagadnienia z problematyki uzależnień. Rzeszów: WSP, 2000
- Stanek M., Konowalska P., Współuzależnieni. Relacje kobiet z uzależnionym partnerem w perspektywie pracy socjalnej, Homo et Societas, nr 2, 2017
- Chemperek A., Strategie rozwiązywania konfliktów stosowane przez żony mężczyzn uzależnionych od alkoholu, [w:] Rodzina w systemie wsparcia i pomocy osobom z problemem alkoholowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020
- Kościan A., Przyczyny i przejawy uzależnienia od alkoholu, 2011, https://www.stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/FIDES08.pdf
