Gdy nadchodzi wyczekiwany moment ślubu, niewiele osób zawraca sobie głowę kwestiami majątkowymi. W końcu wybieranie dekoracji ślubnych, kosztowanie tortów weselnych i ta wspaniała myśl o wspólnym życiu to coś znacznie przyjemniejszego niż jakieś skomplikowane prawo majątkowe w małżeństwie. Nie sposób się z tym nie zgodzić. Jednak zdarzają się sytuacje, w których warto tej kwestii dopilnować.
Spis treści
Z aqrtykułu dowiesz się:
- Czym jest majątek wspólny i osobisty małżonków?
- Czy warto zadbać o podpisanie intercyzy?
- Jak wygląda proces dziedziczenia?
Wspólne życie, które wkrótce rozpoczniecie, niesie ze sobą wiele niespodzianek, szczęśliwych chwil, ale i wyzwań. Po ślubie zaczną się pojawiać myśli o nabyciu pierwszej, wspólnej nieruchomości (o ile już do tego nie doszło), zaczniecie gromadzić razem oszczędności i pewnie przyjdzie czas na jakieś inwestycje. Gdy się zagłębimy w te wszystkie czynności, to wywołują one pewne konsekwencje prawne.
Dowiedz się, czym w praktyce jest prawo majątkowe w małżeństwie!
Prawo majątkowe w małżeństwie – majątek wspólny a majątek osobisty
W momencie, w którym w świetle polskiego prawa staniecie się oficjalnie małżeństwem, powstanie między Wami wspólność majątkowa. Oczywiście poza przypadkami, gdy przed ślubem zdecydujecie się na spisanie intercyzy.
Możemy wyróżnić trzy rodzaje majątku małżeńskiego:
- wspólny małżonków,
- osobisty żony,
- osobisty męża.
Skoro już znamy wszystkie możliwe rodzaje majątku, czas sprawdzić, co dokładnie kryje przed nami prawo majątkowe w małżeństwie.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
Gromadzenie wspólnego majątku dla wielu małżeństw jest odzwierciedleniem najwyższego zaufania i bezgranicznej miłości. Nagle wszystko, co było wyłącznie “moje”, staje się “nasze”, a więc należy również do drugiej połówki.
Zgodnie z polskim prawem w skład majątku wspólnego wchodzą
- pobrane wynagrodzenia za pracę i wszelkie inne dochody z działalności zarobkowej,
- dochody z majątku wspólnego i osobistego małżonków,
- środki zgromadzone na rachunkach emerytalnych,
- kwoty składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego w ZUS.
Innymi słowy, niemal wszystko, co zarobisz Ty i Twój małżonek, a także wszelkie oszczędności emerytalne po ślubie stają się wspólne. Również korzyści finansowe, które osiągasz z majątku osobistego, wchodzą do wspólnoty majątkowej (np. dochód z wynajmu kupionego przed ślubem mieszkania).
Jednakże istnieją od tego pewne wyjątki – część praw i obowiązków małżonków należy wyłącznie do majątku osobistego, nawet w przypadku wspólnoty majątkowej.
Co to jest majątek osobisty małżonka?
Wielu przyszłych nowożeńców przed ślubem zgromadziła już jakiś majątek. Być może w formie gotówki, która czeka na koncie oszczędnościowym, a może w formie nieruchomości (np. działki, domu) lub ruchomości (np. samochodu). Od razu pojawia się pytanie, co dzieje się z tym wszystkim po ślubie? Czyją własnością stają się te rzeczy? Aby to dobrze zrozumieć, należałoby się odnieść do doktryny prawa i kwestii majątku osobistego.
Wszystkie składniki, które wchodzą w skład majątku osobistego, zostały uregulowane w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Do majątku osobistego należą w szczególności:
- przedmioty majątkowe, które zostały nabyte przed ślubem;
Przykład: Ania przed ślubem kupiła mieszkanie. Zdecydowała razem z mężem, że nie będą zawierać intercyzy. W takim przypadku po ślubie to mieszkanie w dalszym ciągu będzie wchodziło do majątku osobistego Ani. Zatem w przypadku ewentualnego rozwodu nie będzie musiała się tym mieszkaniem podzielić.
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej;
Przykład: Kasia podczas trwania małżeństwa otrzymała darowiznę od babci w postaci działki budowlanej. Wówczas ta działka należy wyłącznie do Kasi, chyba że zapis w umowie darowizny stanowiłby, że jest przeznaczona dla obojga małżonków.
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
Przykład: Jowita uwielbia trenować na rowerze i kiedy tylko ma okazję, wyrusza na trasy rowerowe. Rower jest używany wyłącznie przez nią i nigdy nie korzystał z niego jej mąż. Po ustaniu małżeństwa rower będzie jej własnością.
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
Przykład: Anita ze względu na rodzaj wykonanej pracy otrzymała prawo do mieszkania służbowego, w którym zamieszkuje wspólnie z małżonkiem. Po rozwodzie takie prawo będzie przysługiwało wyłącznie Anicie.
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
Przykład: Emilka w trakcie trwania małżeństwa brała udział w konkursie literackim i wygrała w nim kwotę 10 000 zł. Po ustaniu związku małżeńskiego kwota nagrody nie wchodzi w skład zgromadzonego majątku wspólnego.
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
Przykład: Karolina po ślubie uzyskała patent na zgłoszony przez nią wynalazek. Ten patent wchodzi wyłącznie do jej majątku osobistego.
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.
Przykład: Beata otrzymała od rodziców przed ślubem kolekcję unikatowej, kolekcjonerskiej porcelany. Po ślubie sprzedała tę kolekcję i za pieniądze z niej uzyskane kupiła samochód. Ten samochód nie będzie wchodził do majątku wspólnego małżonków.
Gdy wszystko układa się pomyślnie, prawo majątkowe w małżeństwie nie ma aż tak wielkiego znaczenia. Niemniej czasem, nawet mimo wielkiego uczucia, osoby decydują się zabezpieczyć przed sytuacjami losowymi, które niestety czasem się zdarzają i w związku z tym decydują się na intercyzę.
Czy warto podpisać intercyzę?
Intercyza jest małżeńską umową majątkową, dzięki której małżonkowie mogą ograniczyć lub rozszerzyć wspólność majątkową, czy też wprowadzić całkowitą rozdzielność majątkową. Nie sposób pominąć tego aspektu, gdy na świeczniku jest rozpatrywane prawo majątkowe w małżeństwie.
Główne powody, które przemawiają za podpisaniem intercyzy:
1. Bezpieczeństwo finansowe małżonków
Dla jednego bezpieczeństwem jest posiadanie wspólnego majątku, inni zaś widzą w tym zagrożenia. W końcu nigdy nie wiadomo, co przyniesie życie.
Czasem zdarza się, że jeden z małżonków popada w długi (np. przez nieudany pomysł na biznes), wówczas w przypadku majątku wspólnego zobowiązania zostaną pokryte nie tylko z majątku osobistego osoby, która wpadła w tarapaty, ale też z majątku jego małżonka.
Dzięki intercyzie można temu zapobiec. W takim przypadku za długi odpowie tylko ta osoba, która je zaciągnęła, zaś majątek drugiego małżonka pozostaje bezpieczny.
2. Niezależność finansowa
Intercyza umożliwia całkowitą swobodę w dysponowaniu gromadzonymi dochodami. Każdy z małżonków ma swoje oddzielne finanse. Jeśli zatem jeden z małżonków chce dokonać większego zakupu, np. nieruchomości i finansować ją kredytem hipotecznym, wtedy bank będzie badać wyłącznie zdolność kredytową zainteresowanego.
Zazwyczaj przy większych kredytach tj. powyżej 20 000 zł (w zależności od banku) wymagana jest zgoda małżonka na zaciągnięcie zobowiązania. Zatem dopóki małżonek nie wyrazi zgody, mamy związane ręce.
3. Rozwód bez podziału majątku
Zdajemy sobie sprawę, że biorąc ślub, nikt nie zakłada rozwodu. W końcu po co brać ślub, gdy myśli się o rozwodzie? Niemniej, analizując prawo majątkowe w małżeństwie, nie sposób nie wspomnieć o tej kwestii.
Podczas rozprawy rozwodowej zazwyczaj największe batalie toczone są o opiekę nad dziećmi i pieniądze. Oczywiście na nic nie ma utartej reguły i schematu, a życie jest nieprzewidywalne. Można jednak ograniczyć ciężar ewentualnych komplikacji, podpisując intercyzę i w ten sposób zapewnić sobie spokój. To prawie jak ubezpieczenie od ewentualnych konfliktów i problemów.
Co tracisz, podpisując intercyzę?
Oprócz pozytywnych aspektów, jakie wynikają z podpisania intercyzy, ma ona też swoje ciemne strony.
1. Wspólne rozliczenie podatkowe
Jeśli jeden z małżonków zarabia zdecydowanie więcej niż drugi, wówczas dużo korzystniejszym rozwiązaniem jest wspólne rozliczenie podatkowe. Niestety nie jest to możliwe, jeśli u małżonków ustanowiono rozdzielność majątkową.
2. Zaciąganie razem zobowiązań kredytowych
W przypadku, gdy małżonkowie chcą zaciągnąć kredyt, a wcześniej podpisali intercyzę, wówczas ich zdolność kredytowa jest liczona oddzielnie. Niekiedy oznacza to niestety pogorszenie warunków kredytowych.
Skoro znamy już wady i zalety, jakie wynikają z podpisania intercyzy, pora przejść do kwestii dziedziczenia.
Dziedziczenie a prawo majątkowe w małżeństwie
Podobnie jak o rozwodzie nikt nie chce myśleć też o śmierci. Aczkolwiek w niektórych przypadkach warto wcześniej uregulować kwestię dziedziczenia. Zwłaszcza, jeśli chcemy rozdysponować majątek inaczej, aniżeli wynika wprost z przepisów (np. spisując testament). W ten sposób możemy zapewnić bezpieczeństwo finansowe bliskim zgodnie z naszą wolą.
Kwestie dziedziczenia po małżonku zostały uregulowane w przepisach Kodeksu cywilnego. Wyróżniamy następujące sytuacje:
Dziedziczenie ustawowe w przypadku posiadania małżonka i zstępnych
W pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci i małżonek, przy czym dziedziczą oni w równych częściach. Do tego zostało dodane zastrzeżenie, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Przykład. W skład majątku spadkodawcy i jego żony (majątku wspólnego) wchodzą zgromadzone oszczędności w kwocie 100 000 zł. Para ma czworo dzieci.
Po śmierci spadkodawcy do podziału będzie przypadało 50 000 zł. Jakie udziały będą przypadały poszczególnym osobom?
- żona – 50 000 zł * ¼ = 12 500 zł
- każde z dzieci – 50 000* ¾ : 4 = 9 375 zł
Dziedziczenie a dzieci z poprzednich związków
Dzieciom z poprzednich związków przysługuje dokładnie takie samo prawo do dziedziczenia jak dzieciom z obecnego małżeństwa.
Przykład. W skład majątku spadkodawcy i jego żony (majątku wspólnego) wchodzą zgromadzone oszczędności w kwocie 200 000 zł. Spadkodawca miał dziecko z poprzedniego małżeństwa, a z obecną małżonką nie miał dzieci.
Żona zachowuje połowę zgromadzonego kapitału. Zatem kwota, jaka będzie do podziału spadkowego, to 100 000 zł. Żona i dziecko z poprzedniego związku zgodnie z przepisami dziedziczą w równych częściach. Ile otrzymają?
- żona – 100 000 zł : 2 = 50 000 zł
- dziecko z poprzedniego związku – 100 000 : 2 = 50 000 zł
Dziedziczenie w przypadku braku zstępnych spadkodawcy
Gdy małżonek nie pozostawił zstępnych, do spadku zostają powołani z ustawy jego małżonek i rodzice.
Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Małżonek dziedziczący w zbiegu z innymi spadkobiercami może jednak w takiej sytuacji żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy wszelkich przedmiotów codziennego użytku, z których za życia korzystał wspólnie z małżonkiem lub sam (zapis naddziałowy).
Testament
Jeśli spadkodawca sporządził testament i powołał małżonka do dziedziczenia jako jedynego spadkobiercę, wówczas dzieciom przysługuje jedynie prawo do zachowku po śmierci rodzica.
W przypadku gdy uprawniony do zachowku jest niezdolny do pracy lub małoletni przysługuje mu ⅔ wartości udziału spadkowego, który należałby mu się według przepisów o dziedziczeniu ustawowym. W pozostałych sytuacjach wartość zachowku wynosi połowę należnego udziału.
Jak widzisz, prawo majątkowe w małżeństwie kryje w sobie wiele zawiłości i rzeczy, z których totalnie możemy nie zdawać sobie sprawy na etapie zawierania małżeństwa. Niemniej przed ślubem warto omówić z narzeczonym kwestie prawne i zadbać o wspólną spokojną przyszłość. Pozwoli Wam to na późniejszym etapie uniknąć zbędnych nieporozumień czy rozczarowań.
A jeśli mowa o dobrym przygotowaniu do ślubu, to nie zapomnij pobrać darmowego planera Wedding Dream APP!🤩 Nasza redaktor naczelna ma dla Ciebie tam mnóstwo wskazówek, przydatnych narzędzi i materiałów, dzięki którym zorganizujesz swoje wymarzone wesele 😉
